Yakın geçmişte her şey alabildiğine basitti, yani şimdikiyle kıyaslarsak eğer. Ekran kartımızın oyunlardaki performansı salt “kas gücüne” dayanmaktaydı ve arada kendisini gösteren PhysX fizik kartları bile dikkatimizi pek dağıtamamıştı.
Geldiğimiz noktada yapay zekanın yükselişi, oyun performansımızı sadece donanıma değil, derin öğrenme ve yapay zekaya da bağımlı hale getiriyor. Elbette DLSS, XeSS ve FSR‘nin varlığı oyuncular için nimet kabul edilebilir, en azından kağıt üstünde.
Peki bugünlerin çok konuşulan NVIDIA DLSS‘i gerçekte ne, ne anlama geliyor ve işimizi ne kadar kolaylaştırıyor?
DLSS nedir? Hangi ihtiyacı gidermek üzere ortaya Çıktı?
DLSS, yani “Deep Learning Super Sampling” (Derin Öğrenme Süper Örnekleme), NVIDIA tarafından geliştirilen yapay zeka tabanlı bir görüntü işleme teknolojisi diyebiliriz basitçe, tabii buzdağının görünen kısmının altına bakarsak, orası epey karışık. Adım adım gidelim.
DLSS’in temel amacı, oyunlarda yüksek görüntü kalitesini korurken aynı donanımla alınabilecek performansı, tercihen en az iki kat artırmak. Geleneksel yöntemlerle yüksek çözünürlükte oyun çalıştırmak, ekran kartlarına ciddi bir yük bindiriyor bildiğiniz gibi ve çözünürlüğün artması kare hızlarını (FPS) düşüren en önemli etkenler arasında sayılıyor.
DLSS, oyunu daha düşük bir çözünürlükte render ederek bu yükü azaltırken yapay zeka sayesinde görüntüyü yüksek çözünürlüklü bir hale getiriyor. Böylece hem akıcı bir oyun deneyimi hem de etkileyici grafikler (en azından DLSS 3’ten itibaren) elde ediliyor. Bu teknoloji, özellikle 4K gibi yüksek çözünürlüklerin yaygınlaşması ve ışın izleme (ray tracing) gibi yoğun grafik işlemlerinin artmasıyla ortaya çıkan performans sorunlarını çözmek için tasarlandı diyebiliriz ve herkesin kanı henüz ısınmamış olsa da işini gayet iyi yapıyor.
DLSS versiyonları arasındaki farklar ne? Hangi kartlar tarafından destekleniyor?
DLSS, zamanla farklı versiyonlarla güncellendi ve her versiyon üzerine çıkarak ilerledi.
- DLSS 1.0: İlk sürüm, her şeyin başlangıcı. 2018’de RTX 20 serisi ile tanıtıldı. Oyunlara özel eğitilmiş yapay zeka modelleri kullanıyordu ve performans artışı sağlasa da görüntü kalitesinde bazen bulanıklık gibi sorunlar yaşanıyordu. Yalnızca NVIDIA RTX kartları (20, 30, 40 ve 50 serileri) tarafından destekleniyor.
- DLSS 2.0: 2020’de piyasaya sürüldü ve genelleştirilmiş bir yapay zeka modeli kullanarak her oyuna özel eğitim ihtiyacını ortadan kaldırdı. Görüntü kalitesi büyük ölçüde iyileşti, kare hızları daha tutarlı hale geldi ve “Kalite”, “Dengeli”, “Performans” gibi ayar seçenekleri eklendi. Tüm RTX serisi kartlar bu sürümü destekler.
- DLSS 3.0: RTX 40 serisi ile 2022’de tanıtıldı. “Frame Generation” (Kare Üretimi) özelliğiyle, mevcut kareler arasında yapay kareler oluşturarak FPS’yi ciddi şekilde artırır. Ancak bu özellik yalnızca RTX 40 serisi kartlarla çalışır; diğer DLSS 3.0 özellikleri ise tüm RTX kartlarda kullanılabilir.
- DLSS 4.0: 2025’te RTX 50 serisi ile duyuruldu. Daha gelişmiş kare üretimi ve görüntü kalitesi vaat ediyor (ayrıntılar aşağıda). Tüm RTX kartlar bazı özelliklerini desteklerken, tam kapasite için RTX 50 serisi gerekli.
DLSS yalnızca NVIDIA’nın Tensor çekirdeklerine sahip RTX kartlarında çalışıyor (RTX 20, 30, 40 ve 50 serileri).
AMD kullanıcıları DLSS kullanabilir mi?
Maalesef. DLSS, NVIDIA’ya özgü bir teknoloji ve RTX kartlardaki Tensor çekirdeklerine göbekten bağımlı. AMD’nin kendi alternatifi olan FidelityFX Super Resolution (FSR) teknolojisi ise hem AMD hem de NVIDIA kartlarında çalışıyor, ancak DLSS’nin yapay zeka tabanlı yaklaşımından farklı olarak daha basit bir algoritma kullanıyor ve performans açısından hep biraz geriden geldi. AMD’nin gelecekte DirectML gibi makine öğrenimi tabanlı bir çözüm sunabileceği konuşulsa da, şu an için DLSS bir NVIDIA tekeli.
DLSS’e benzer yetenekleri olan teknolojiler var mı?
Biraz önce bahsettiğimiz FSR başta olmak üzere DLSS’e benzer işlevler sunan alternatifler mevcut:
- AMD FidelityFX Super Resolution (FSR): DLSS gibi upscaling yapabiliyor, ancak yapay zeka yerine uzamsal algoritmalar kullanmakta. Daha geniş kart desteği sunuyor ama genellikle DLSS kadar beğenilen bir teknoloji değil, en azından şimdilik.
- Intel XeSS: Intel’in Arc ekran kartları için geliştirdiği bir teknoloji. Makine öğrenimi kullanıyor ve DLSS’e daha yakın bir yaklaşım sergiliyor. NVIDIA ve AMD kartlarda da sınırlı şekilde çalışabiliyor.
- Lossless Scaling: Üçüncü taraf bir yazılım olup, oyunlara bağımsız bir şekilde upscaling ve kare üretimi (2x-4x arası) desteği sunabiliyor. Sadece 6$’a satılan bu yazılımın DLSS’ten farklı olarak donanım bağımlılığı yok ve herhangi bir GPU ile kullanılabilir. Oyunlara entegre bir çözüm olmadığından performans ve kalite açısından DLSS kadar optimize olmadığını düşünebilirsiniz ancak mucizeler yarattığını da belirtmemiz gerek.
Bu alternatifler, DLSS’in sunduğu deneyimi farklı açılardan sağlayabilse de, şimdilik NVIDIA’nın yapay zeka ve donanım entegrasyonu avantajı genellikle öne çıkıyor.
DLSS’e yardımcı olan diğer teknolojiler neler?
DLSS, tek başına çalışmaz; performans ve kaliteyi artırmak için çeşitli teknolojilerle birleşmekte;
- Tensor Çekirdekleri: RTX kartlardaki özel yapay zeka birimleri, DLSS’in hızlı ve verimli çalışmasını sağlıyor.
- NVIDIA Reflex: Gecikmeyi (latency) azaltan bir teknoloji. Özellikle DLSS 3 ve 4’teki kare üretimi sırasında oluşabilecek gecikmeleri minimize etmekte.
- Ray Reconstruction: DLSS 3.5 ile tanıtılan bu özellik, ışın izleme efektlerini yapay zeka ile iyileştiriyor ve daha gerçekçi görüntüler sunuyor.
- Multi Frame Generation (MFG): DLSS 4 ile gelen bir yenilik. Geleneksel kare üretimi yerine, tek bir kare için birden fazla ek kare oluşturarak FPS’yi katlamayı hedefliyor. Şu an yalnızca RTX 50 serisine özgü.
DLSS 4 Neler Getirecek?
DLSS 4, 2025’te RTX 50 serisi ile tanıtıldı ve şu yeniliklerle dikkat çekiyor:
- Multi Frame Generation (MFG): Her işlenmiş kareye üç adede kadar ek kare ekleyerek performansı 8 kata kadar artırıyor. Bu, yalnızca RTX 50 serisinde tam desteklenmekte.
- Transformer Mimarisi: ChatGPT gibi modellerde kullanılan bu yapay zeka mimarisi, kare üretimini %40 daha hızlı hale getiriyor ve VRAM kullanımını %30 azaltıyor.
- Geliştirilmiş Özellikler: Ray Reconstruction, Super Resolution ve DLAA (Derin Öğrenme Kenar Yumuşatma) gibi teknolojiler, tüm RTX kartlarda daha iyi görüntü kalitesi ve stabilite sunacak şekilde bizlere sunuldu.
- Reflex 2: Gecikmeyi azaltmak için “Frame Warp” adlı bir yöntem kullanıyor, özellikle kare üretimi sırasında akıcılığı korumak görevleri arasında.
DLSS 4, önceki versiyonlarda kullanılan Konvolüsyonel Sinir Ağları’na (CNN’ler) kıyasla dönüştürücü mimariye dayanan yeni bir AI modeli tanıtıyor. Bu yeni modeli henüz test etme şansımız olmadı ancak yapılan sunumları göz önüne aldığımızda görüntü kalitesini, zamansal kararlılığı artırıyor, gölgelenmeyi azaltıyor ve hareket halindeki detayları iyileştiriyor. DLSS 4, geleneksel brute-force render tekniğine kıyasla performansı 8 kata kadar artırabileceği öne sürülen, DLSS’nin kendi kısa tarihi içinde de ciddi bir atlama anlamına gelen bir teknoloji. Bu, DLSS teknolojisinin Ray Reconstruction (Işın Yeniden Yapılandırma), Super Resolution (Süper Çözünürlük) ve DLAA (Derin Öğrenme Kırıştırma Önleme) dahil tüm yönlerinin iyileştirilmesiyle sağlanabilmiş.
Peki geriye dönük uyumluluk ne durumda? Yani eski RTX kartlarımızla bu teknolojiden faydalanabilecek miyiz? Haberler hem iyi hem kötü. DLSS 4 özelliklerinin tam seti (MFG ile beraber) yalnızca RTX 5000 serisi GPU’lara özel, ancak mevcut DLSS teknolojilerindeki iyileştirmeler (daha iyi Süper Çözünürlük ve Işın Yeniden Yapılandırma gibi) daha eski RTX serileri için de mevcut. Yani evet, eski RTX kartlar da DLSS 4 kullanabilecek ancak MFG kullanamayacak.
Haliyle, eski DLSS sürümleri de güncelleme alacak olmasına rağmen haliyle tam bir DLSS 4 deneyimi sunamayacaklar.
